Naravni zakon i njegovo kršenje

Jedan od najvećih problema koji se može otkriti u suvremenoj kulturi, u kojoj se susreću različita filozofska usmjerenja, jest zanemarivanje ili nijekanje metafizičkoga poimanja naravi, koji ne nedostaje u klasičnoj mudrosti Grčke i Rima te u kršćanskoj predaji. Marko Tulije Ciceron u svom djelu De republica govorio je o ispravnom razumu kao o istinskom zakonu, sukladnom ljudskoj naravi, sveprisutnom u svima, stalnom, vječnom, koji nalaže što se mora činiti i odbija prijevaru. Taj zakon nitko ne bi trebao ukinuti (derogirati),[1] ne može se nadomjestiti novim (abrogirati).[2] Metafizički pojam naravi u osnovi je poimanja naravnoga zakona o kojem sveti Toma Akvinski rječito poučava:

„Naravni zakon nije ništa drugo nego umno svjetlo koje je Bog u nas unio, po kojem znamo što treba činiti, a što treba izbjegavati.“

To svjetlo i taj zakon Bog je dao čovjeku u stvaranju. On daje smisao životu. Narav je jednakovrijedna biću. Postoji narav fizičkoga svijeta (priroda), životinjska narav i ljudska narav.

Kršćansko poimanje prepoznaje da je naravni zakon nepromjenjiv, da ostaje ispod povijesnih promjena, zamisli i običaja te da određuje istinski ljudski napredak. Čak i ako se načela naravnoga zakona poriču – kao što se pokušava ozakoniti pobačaj i takozvani homoseksualni „brak“ – taj se zakon ne može izbrisati iz ljudskoga srca. Međutim, umna zbunjenost i izopačenje navika vode do njegova zamračivanja i, zapravo, nametanja protunaravnoga „zakona“ koji se može širiti kao kultura. Vrijedi se podsjetiti na misao svetoga Augustina, izraženu u njegovim Ispovijestima (knjiga II., glava IV., 9. točka):

„Krađu zacijelo kažnjava tvoj zakon, Gospodine, i zakon zapisan u srcima ljudskim, kojega ne može izbrisati ni sama zloća njihova“.

Dvadeseto stoljeće svjedočilo je najstrašnijim i najbolnijim zastranjenjima prouzročenima kršenjem naravnoga zakona i posljedičnim ukidanjem čovjeka. Strašno je to što su neka odnaravljena ljudska bića podvrgnula druga ropstvu kakvo stoljećima nije bilo poznato. Nacizam i komunizam odbacili su sam pojam naravi. Potrebno je očuvati i razumjeti svjedočanstva; sjetimo se djela kao što su „Čovjekovo traganje za smislom“ Viktora Frankla i Solženjicinov „Arhipelag Gulag“. Ti su spisi zapanjujuća djela, graniče s nevjerojatnim. Je li Bog šutio pred takvim uništenjem svoga stvorenja? Poznati podatci bilježe važnost vjerskoga reda u srcima onih koji su patili s nadom i uz usmjeravanje Crkve. U pogledu dvije povijesne nevolje koje sam spomenuo, ne smijemo zaboraviti spise velikoga pape Pija XI.: Pismo „Mit brennender Sorge“ i okružnicu „Divini Redemptoris“.

Ratovi, koje je, čine se, nemoguće izbjeći s obzirom na zle sklonosti koje proistječu iz grijeha i povijesnih sukoba između zemalja, zapravo su suprotni ljudskoj naravi i u mnogim slučajevima krše naravni zakon. Suvremeni primjer je izraelski pohod na Gazu, koju su stručnjaci iz Međunarodnoga udruženja stručnjaka za genocida (IAGS) odredili kao „genocid“. Jednako tako Međunarodni sud utvrdio je da Izrael čini genocid; njegovi postupci tvore ratne zločine i zločine protiv čovječnosti. Obdržavanje naravnoga zakona osigurava sklad među ljudima i mir među narodima. Njegovo kršenje pretvara ljudska bića u čudovišta, a njegova široka uporaba u kulturi usađuje nečovječnost u svijet; pretvara ga u pakao.

kastilski izvornik

La ley natural y su violación

Uno de los mayores problemas que pueden detectarse en la cultura contemporánea, en la que concurren orientaciones filosóficas diversas, es el olvido o la negación del concepto metafísico de naturaleza, el cual no falta en la clásica sophía de Grecia y de Roma y en la tradición cristiana. Marco Tulio Cicerón, en su obra De republica habló de la recta razón como ley verdadera, congruente con la naturaleza humana, que está difundida en todos, que es constante, sempiterna, que ordena lo que hay que hacer y aparta del engaño. Esta ley no debe ser derogada por nadie, no puede ser abrogada totalmente. La noción metafísica de naturaleza está en la base del concepto de ley natural, que Santo Tomás de Aquino enseñó con elocuencia: “la ley natural no es otra cosa que la luz intelectual inserta en nosotros por Dios, por la cual conocemos lo que se debe hacer y lo que hay que evitar”. Esta luz y esta ley las ha dado Dios al hombre en la creación. Ellas otorgan el sentido de la vida. La naturaleza equivale al ser. Existe una naturaleza del mundo físico, una naturaleza animal y una naturaleza humana.

La concepción cristiana reconoce que la ley natural es inmutable, permanece debajo de los cambios históricos, de ideas y costumbres, y ella determina el auténtico progreso del hombre. Aunque se nieguen los principios de la ley natural – como se pretende en la legalización del aborto y el llamado “matrimonio” homosexual – esta ley no puede arrancarse del corazón del hombre, si bien la confusión intelectual y la perversión de las costumbres llevan a ofuscarla y a imponer, de hecho, una “ley” antinatural que puede extenderse como cultura. Vale recordar el pensamiento de San Agustín, expresado en sus Confesiones: “Ciertamente Tu Ley, Señor, castiga el robo, y la ley escrita en el corazón de los hombres no la puede destruir ni la misma iniquidad”.

El siglo XX ha conocido las aberraciones más horrendas y dolorosas, provocadas por la violación de la ley natural y la consiguiente abolición del hombre. Lo terrible ha sido que algunos hombres desnaturalizados han sometido a otros a una esclavitud que nunca habían conocido los siglos. El nazismo y el comunismo han desechado el concepto mismo de naturaleza. Es preciso conservar y conocer los testimonios; pensemos en obras como “El hombre en busca de sentido”, de Viktor Frankl, y “Archipiélago Gulag”, de Solzhenitsyn. Estos escritos son obras asombrosas, que rayan lo increíble. ¿Dios permaneció en silencio ante semejante destrucción de su creatura? Los datos que son bien conocidos registran la importancia del orden religioso, en el corazón de los que sufrían con esperanza y en las orientaciones de la Iglesia. Respecto de las dos calamidades históricas que he referido, no se deben olvidar los documentos del gran Pontífice Pío XI: la Carta “Mit brennender Sorge” y la Encíclica “Divini Redemptoris”.

Las guerras, que parece imposible evitar dadas las malas inclinaciones procedentes del pecado y los conflictos históricos entre países, son en realidad contrarias a la naturaleza humana, y en muchos casos violatorias de la ley natural. Un ejemplo contemporáneo es la campaña de Israel en Gaza, que expertos de la Asociación Internacional de Académicos del Genocidio (IAGS, en inglés) definieron como “un genocidio”. Igualmente, el Tribunal Internacional de Justicia encontró que Israel está cometiendo un genocidio; sus actos constituyen crímenes de guerra y crímenes “de lesa humanidad”. La observancia de la ley natural asegura la concordia entre los hombres y la paz de las naciones. Su violación convierte al ser humano en un monstruo y su generalización en la cultura implanta en el mundo la inhumanidad; hace de él un infierno.

[1] Prevoditeljska napomena: Derogacija je ukinuće jednoga dijela prije donesena zakona, pravnoga propisa, ugovora ili običaja drugim aktom (zakonom, propisom, ugovorom ili običajem). Najčešće je posljedica činjenice da su neke odredbe staroga propisa ukinute novim propisom s ili bez izričita opoziva. Latinska riječ dērŏgātĭo znači krnjenje, zakidanje, smanjenje, ograničavanje. Dolazi od glagola dērŏgo: opozvati dio zakona, ukinuti ga, dokinuti, ograničiti ili izmijeniti.

[2] Prevoditeljska napomena: Obrogacija je zamjena staroga zakona novim; izmjena ili ukidanje zakona u cijelosti ili djelomično donošenjem novoga zakona. Latinska riječ obrŏgātĭo dolazi od glagola obrŏgo koji znači: opozvati dio zakona, ukinuti ga, novim stari dokinuti, ograničiti ili izmijeniti; djelomično ukinuti postojeći zakon novim.