Opet ta vražja dvoznačnost
„Izjava Fiducia supplicans Dikasterija za učenje vjere, koju je odobrio papa Franjo, omogućuje blagoslov istospolnih parova.“ Tako glasi prva rečenica i sažetak članka na vatikanskoj mrežnoj stranici: hrvatski, bjeloruski, bugarski, engleski, češki, francuski, kastilski, mađarski, njemački, poljski, portugalski, slovenski, švedski, talijanski, ukrajinski i dr.[1] Doduše, takav se blagoslov treba obaviti bez obreda i nikako ne smije oponašati vjenčanje. „Nauka o braku se ne mijenja, a blagoslov ne znači odobravanje zajednice“, nastavlja službena stranica Svete Stolice.
Problem nije u blagoslivljanju grješnika. To ima smisla i uvijek je bilo moguće. Crkva je svakoj prilici pozivala ljude da primaju Božji blagoslov. Izjava to još jednom ponavlja.
Ne može biti govora o sakramentnoj ženidbi. I o tome je izjava jasna. Crkveno vjenčanje parova istoga spola jest i ostaje nemoguće. Ono ostaje pridržano za odnos muškarca i žene.
Isto tako ne može biti govora ni o kakvom formalnom obliku ritualizacije (kao što nalazimo u Benedikcionalu, Knjizi blagoslova). Ta napomena može se promatrati kao odgovor na formalne blagoslove homoseksualnih parova u Njemačkoj, gdje je Biskupska konferencija formalizirala te vrste blagoslova.
Zatim postoji i treća vrsta blagoslova, takozvani spontani blagoslovi. Ovdje se može misliti na hodočasnika koji traži blagoslov od svećenika na hodočašću. Ili blagoslov koji onaj tko ide u crkvu zatraži od svećenika prilikom dijeljenja Pričesti jer (još) nije kršten ili je kršten, ali se smatra nedostojnim pričestiti, a kani primiti sakrament ispovijedi. Tko može primiti taj blagoslov? Svatko. Za sada ništa novo.
Ali onda u izjavi dolaze zbunjujući odlomci. Zašto ljudi traže blagoslov? Da bi se uklonila slomljenost u čijem životnom stanju. U konačnici, traži se Božji blagoslov. Prvo pitanje koje bi se trebalo postaviti jest: bi li Bog ovo blagoslovio? Bog koji ništa ne voli više nego da se ljudi obrate i sudjeluju u Božjoj ljubavi.
Može li Bog blagosloviti grješnika? Kao što je rečeno, da, naravno. Raskajanim grješnicima, koji se pokaju, daruje oproštenje od srca.
Posve je drugo pitanje: može li Bog dati svoj blagoslov grijehu? Naravno da ne! Volimo grješnika, ali mrzimo grijeh. Potpuno isto načelo vrijedi za sva tri oblika blagoslova (sakramentni, formalni i neformalni). I tu stvari idu naopako u Fiduciji suplicans: grijeh i grješnik se poistovjećuju. Kršćanina koji je homoseksualac može se blagosloviti pojedinačno. Ali homoseksualni se odnos ne može blagosloviti, jer ga Crkva smatra poremećenim, odnosno grješnim. To neuredno obilježje je potvrđeno, ali usprkos tomu izjava kaže kako blagoslivljanje takvih odnosa pripada mogućnostima. Drukčije rečeno, može se blagosloviti grješni odnos. Bog koji izriče blagoslov nad grijehom, to je bezobraština![2]
Na čemu se to temelji? Nema nikakva pozivanja na crkvene otce, na dokumente papâ, na spise teologâ, nego gotovo isključivo na ranije dokumente samoga pape Franje.
Fiducia supplicans hoće biti pastirski vodič, ali potpuno je raspršeno što se u izjavi razumije pod blagoslovom. Nejasno je zašto bi netko tražio svećenikov blagoslov i zašto bi svećenik htio dati svoj blagoslov. Normalno govoreći to se čini da bi živio više u skladu s Božjom voljom. To je poziv na svetost. Ali u izjavi nigdje nema spomena poziva na obraćenje, na pokajanje, nema nikakva pozivanja na istinu. Ne sadržava bilo kakav poziv parovima lezbijki, homoseksualaca, biseksualaca, transsekusalaca i nenormalnih seksualnih i rodnih identiteta (LGBTQ) da žive u uzdržljivosti u skladu s Božjim naumom u kojem je spolnost pridržana za odnos muškarca i žene.
To je pripjev koji se ponavlja u ovom pontifikatu: nedostatak jasnoće, sjetva pomutnje. Papa koji govori da se nauka Crkve ne mijenja, ali istodobno u činjenju stvara mogućnosti za suprotno. Ne možete zadržati nauku, a za život pružati mjerila drukčija od nje.
Temeljni je problem u tome što u homoseksualnim odnosima ljudi počinju poistovjećivati grijeh i grješnika. Ljudi se identificiraju kao homoseksualni kršćani. Takvo što ne postoji. Kao što ne postoje kršćani pijanice. Ne, ti si kršćanin s problemom alkoholizma, ti si kršćanin s homoseksualnim osjećajima. Ako grijeh učinite svojim identitetom, nema izlaza. Ponašamo se kao da su osobe LGBTQ jedinstvena vrsta grješnika koju treba tretirati odvojeno. Ali za njih vrijedi isto što i za svakoga drugoga grješnika.
Homoseksualci se osjećaju isključenima iz crkvene zajednice. Ali Crkva ne isključuje nikoga. Nitko nije toliko loš da mu se ne dopusti unutra. I nitko nije toliko dobar da može ostati vani. Uz jednu iznimku (oni koji misle kako im ništa ne nedostaje mogu ostati doma) svi su dobrodošli. Ali nešto se od vas traži: pokajanje, poziv na obraćenje. I upravo je to dvoznačnost Fiducije suplicans: ona ne želi imenovati grješno obilježje. A to je ono isto što ni LGBTQ-zajednica ne će. Traži da se ne promijeni ona, nego da se Crkva mora promijeniti.
Svaki je blagoslov namijenjen grješnicima. Ali ne i onima koji misle da to nije njihov slučaj, da oni to nisu. Ali zašto onda uopće tražiti blagoslov? Blagoslov je po definiciji za grješnike koji uviđaju svoje nedostatke i trebaju Božju pomoć da postignu poboljšanje.
Izjava nudi mogućnost primanja blagoslova, ali ne govori ni slova o popravljanju. A od svećenika se traži da blagoslovi poremećeno stanje koje nastavlja trajati. To nije pastirski, niti je milosrdno, nego je zapravo bez ljubavi. Svećenikova je zadaća ukazati na njihovo stanje, njegova je zadaća približiti ljude Bogu, a ne ih gurati dalje prema ponoru. Jer to je ono što izjava čini.
Dat ću svoj blagoslov svakomu tko ga zatraži. Ali ni u kojem slučaju ne ću dati svoj blagoslov grješnomu stanju. I to nema veze s diskriminacijom. Isto vrijedi i za muško-ženski odnos u kojem je riječ o preljubu.
Sveti Otče, molim Vas, budite jasni! Ovim nikomu ne pomažete! Baš nikomu!
21. prosinca 2023.
+ Rob Mutsaerts
pomoćni biskup ‘s-Hertogenboschke biskupije (Nizozemska)
Alweer die duivelse ambiguïteit
“Met de Verklaring “Fiducia supplicans” van het Dicasterie voor de Geloofsleer, goedgekeurd door paus Franciscus, wordt het mogelijk om koppels van hetzelfde geslacht te zegenen”. Zo luidt de kop boven een artikel op de website van het Vaticaan zelf. Weliswaar dient zo’n zegening verricht te worden zonder enige vorm van ritualisering en dient ook niet de indruk van een huwelijk gewekt te worden. “De doctrine met betrekking tot het huwelijk verandert niet en de zegen betekent geen goedkeuring van de verbintenis”, aldus nog steeds de officiële Vaticaanse website.
De kwestie is niet het zegenen van zondaars. Dat is logischerwijs altijd al mogelijk geweest. De Kerk heeft altijd de mensen uitgenodigd om Gods zegen te ontvangen. De verklaring herhaalt dit nog maar eens. Dat van een sacramenteel huwelijk geen sprake kan zijn, daar is de verklaring ook helder in. Een kerkelijke huwelijkssluiting van koppels van hetzelfde geslacht is en blijft onmogelijk. Dit blijft voorbehouden aan een man/vrouw relatie. Ook van enige formele vorm van ritualisering (zoals we aantreffen in het Benedictionale) kan geen sprake zijn. Deze aantekening kan beschouwd worden als een reactie op formele zegening van homo-koppels in Duitsland, alwaar de bisschoppenconferentie dit soort zegeningen geformaliseerd heeft. Dan is er nog een derde soort zegening, de zogeheten spontane zegeningen. Hierbij kun je denken aan een pelgrim die in een bedevaartplaats de zegen van een aanwezige priester vraagt. Of de zegen die gevraagd wordt door een kerkganger aan een priester bij het uitreiken van de communie omdat hij (nog) niet gedoopt is, of een gedoopte die zich onwaardig acht te communiceren en voornemens is het sacrament van de biecht te ontvangen. Wie kan deze zegen ontvangen? Iedereen. Tot zover niets nieuws.
Maar dan komen de verwarrende passages in de verklaring. Waarom vraagt men om een zegen? Om de gebrokenheid in je levenssituatie op te heffen. Het gaat tenslotte om Gods zegen die gevraagd wordt. De eerste vraag die je je moet stellen is: zou God zijn zegen hierover willen geven? God die niets liever heeft dan dat mensen tot inkeer komen om te delen in Gods liefde. Kan God zijn zegen schenken aan een zondaar? Zoals gezegd, ja, uiteraard. Rouwmoedige zondaars die tot inkeer komen wordt van harte vergiffenis geschonken. Een heel andere vraag is: kan God zijn zegen geven over de zonde? Uiteraard niet! We houden van de zondaar, maar haten de zonde. Bij alle drie de vormen van zegeningen (sacramenteel, formeel, informeel) geldt precies hetzelfde principe. En hier gaat het mis in Fiducia Supplicans: de zonde en de zondaar worden vereenzelvigd. Een homo-christen kan men individueel zegenen. Maar een homo-relatie kan men niet zegenen, omdat de Kerk dit aanmerkt als ongeordend, oftewel zondig. Dit ongeordende karakter wordt bevestigd, maar desalniettemin zegt de verklaring dat de zegening van dergelijke relaties tot de mogelijkheden behoort. Anders gezegd, het zegenen van een zondige relatie is mogelijk. God die zijn zegen uitspreekt over een zonde, het is een gotspe!
Waar is dit op gebaseerd? Er is geen enkele referentie aan Kerkvaders, aan documenten van pausen, aan geschriften van theologen, maar bijna uitsluitend aan eerdere documenten van paus Franciscus zelf. Fiducia Supplicans wil een pastorale handreiking zijn, maar wat de verklaring onder zegening verstaat is totaal diffuus. Onduidelijk is waarom iemand om de zegen van een priester zou vragen en waarom een priester zijn zegen zou willen geven. Normaal gesproken is dat om je leven meer in overeenstemming te brengen met Gods wil. Het is een oproep tot heiligheid. Maar in de verklaring wordt nergens gerept van een oproep tot bekering, tot berouw, er is geen enkele referentie naar waarheid. Het bevat geen oproep aan LGBTQ-stellen om in onthouding te leven in overeenstemming met Gods plan waarin seksualiteit is voorbehouden aan een man/vrouw-relatie.
Het is een herhalend refrein in dit pontificaat: het ontbreken van helderheid, het zaaien van verwarring. De paus die zegt de doctrine van de Kerk niet te veranderen, maar tegelijk voor de praktijk mogelijkheden creëert voor het tegendeel. Je kunt niet de leer handhaven en voor het leven andere criteria aanreiken.
Onderliggend probleem is dat bij homo-relaties men zonde en zondaar gaat vereenzelvigen. Men identificeert zich als homo-christen. Zoiets bestaat niet. Net zomin als zoiets als een alcoholverslaafd-christen. Nee, je bent een christen met een alcoholprobleem, je bent een christen met een homoseksuele gevoelens. Als je van zonde je identiteit maakt is er geen uitweg meer mogelijk. We doen alsof LGBTQ-mensen een uniek soort zondaars zijn die we apart moeten behandelen. Maar voor hen geldt hetzelfde als voor iedere andere zondaar.
Homo’s voelen zich uitgesloten uit de Kerkgemeenschap. Maar de Kerk sluit niemand uit. Niemand is slecht genoeg om niet binnen te mogen komen. En niemand is goed genoeg om buiten te kunnen blijven. Op één uitzondering na (degenen die menen in niets tekort te schieten, zij mogen thuisblijven) is iedereen welkom. Maar er wordt wel iets van je gevraagd: berouw, de oproep tot bekering. En dit is nu juist de ambiguïteit van Fiducia Supplicans: men wil het zondige karakter niet benoemen. En dat is ook hetgeen de LGBTQ-gemeenschap niet wil. Men eist dat niet zij, maar dat de Kerk moet veranderen.
Elke zegen is bedoeld voor zondaars. Maar niet voor hen die menen dat daar bij hen geen sprake van is. Maar waarom zou je dan überhaupt om zegen vragen. Zegen is per definitie voor zondaars die hun tekorten inzien en Gods hulp nodig hebben om tot verbetering te komen. De Verklaring biedt de mogelijkheid tot het ontvangen van zegen, maar spreekt met geen woord over een correctief en de priester wordt gevraagd zijn zegen te geven over een ongeordende staat die blijft voortduren. Dit is niet pastoraal, dat is ook niet barmhartig, maar veeleer van liefdeloos. Het is de taak van de priester om te wijzen op hun situatie, het is zijn taak om mensen dichter bij God te brengen, en niet om ze verder richting afgrond te begeleiden. Want dat is wat je doet. Ik zal mijn zegen geven aan iedereen die daar om vraagt. Maar ik zal in geen geval mijn zegen geven aan een zondige situatie. En dat heeft niets met discriminatie te maken. Hetzelfde geldt voor een m/v-relatie waarbij overspel in het spel is.
Heilige Vader, alstublieft, wees eens duidelijk! Hier helpt u niemand mee! helemaal niemand!
op december 21, 2023
+ Rob Mutsaerts
Aux. bisschop Bisdom ‘s-Hertogenbosch
nizozemski izvornik
francuski prijevod
kastilski prijevod
talijanski prijevod
[1] Prevoditeljska napomena: Urednici objavâ Vatican Newsa na slovačkom i ruskom izbacili su tu rečenicu.
[2] Prevoditeljska napomena: Nizozemska riječ gotspe posuđenica je iz zapadnojidiškoga חוצפּה / kutspe, što je u jidišu חוצפה / čotspe, u hebrejskomu חֻצְפָּה / ḥuṣpā, u Mišni חוֹצְפָּה / ḥôṣǝpâ, u aramejskomu חוצפא / ḥuṣpāʾ, odnosno חֲצִיפָא / ḥăṣîpāʾ, biti gola lica, drzak. Srodna je s engleskim chutzpah, njemačkim Chuzpe, poljskim hucpa, češkim chucpe, mađarskim hücpe, ukrajinskim i ruskim хуцпа / hucpa. To je izraz ili radnja čiji se spektar značenja nalazi između izrazito intenzivne drskosti i bezobraštine, a znači: preuzetnost, brutalnost, bahatost, bezobzirnost (za druge), okrutnost, surovost, grubost, razmetanje, prkosnost, pretjerano samopouzdanje, besramnost, bestidnost, nakaznost, osornost, cinizam, arogancija do neviđene razine. Klasičan je opis da je to ponašanje mladića koji je ubio otca i majku, pa od sudca traži ljudsku dobrotu, poštedu i blagost u kažnjavanju zato jer je on sada siroče. Hebrejska riječ odnosi se na nekoga tko je prešao granicu bez osjećaja srama, prekoračio rub prihvatljiva ponašanja iz sebičnih pobuda, što druge ostavlja u zaprepaštenju, bez riječi i u nevjerici; vrhunac cinizma i arogancije koji paralizira drugu stranu. U tradicionalnoj uporabi riječ izražava snažan osjećaj neodobravanja, osude i bijesa. Smatra se da je huspa glavna boljševička metoda u političkoj borbi. Zato je blagoslivljanje para kojega parom čini u Nebo vapijući grijeh sadržajno nagrđivanje predloška, groteskna imitacija blagoslova, prikazivanje blagoslova u nakaznom obliku.