Sinodski feminizam
Objavljena je završna isprava XVI. zasjedanja Sinode (biskupâ). Zagrada pokazuje da nasljednici apostolâ više nisu njezini isključivi protagonisti ili članovi; uključeni su laici, a među njima i žene, s glasom i pravom glasovanja. Ta je činjenica posve neobična, suprotna Predaji Crkve. Stvari se tako preslaguju da se čini kao da je to nešto očito, što je i logično da se to dogodi. To je ono što jest prema kanonima, ne Kanonskoga prava, nego prevladavajuće moderne kulture. Ali za one koji poznaju Sveto Pismo i povijest razvoja crkvenih ustanova, riječ je o bitnoj promjeni koja izaziva uzbunu pri pomisli na budućnost. Neke težnje koje su već nagoviještene u tom smislu predviđaju stvaranje novih putova, rutâ nadahnutih progresivizmom koji se proširio do Rima, kao cestâ usmjerenih prema budućnosti. Namjeri je ime: feminizam. To je ono što su sredstva priopćavanja primijetila. Među njima se ističe list „La Prensa“ iz Buenos Airesa, koji o dokumentu Sinode izvješćuje u istaknutu napisu u kojem uz tekstovne navode izražava novu rodnu perspektivu: veću prisutnost žena na vodećim položajima katolicizma. Uključno je uobličena „mea culpa“ („moj grijeh“), ipak ne tako uključno, jer se priznaje da su do sada žene bile diskriminirane. Ova čarobna riječ ide na moj račun, ali je prikladna da se opiše narav sinodnoga dokumenta, ono što je u njemu sadržano.
Izaziva pozornost nepoznavanje djela sv. Ivana Pavla II., koji je razvio vrlo opsežno učenje o ženama, okrunjeno apostolskim pismom Mulieris dignitatem. U brojnim istupima pape Wojtyłe prepoznaju se povijesni nedostatci i prikupljaju rezultati razvitka (evolucije) kulture koja odgovara naravnomu poretku. Aktualna Sinoda bira druge putove. Navedimo: „Ženama je potrebno žurno zajamčiti sudjelovanje u postupcima donošenja odluka i preuzimanje odgovornih dužnosti u dušobrižničkom radu i služenju.” Sinoda je već počela: od 464 sudionika susreta prvi su put bili uključeni i laici, a među njima 54 žene. Je li to mala stvar? Za nešto što se počinje! Isprava koja je prihvaćena s više od dvije trećine glasova podijeljena je po temama. U svakoj od njih predložena su usklađivanja („konvergencije“), „pitanja kojima se treba pozabaviti“ i „prijedlozi“ koji će biti osnova za rad tijekom sljedeće godine, prije završne sjednice u listopadu 2024. godine.
Jedan od odjeljaka posvećen je „ženi u životu i poslanju Crkve“. Ondje se tvrdi da „klerikalstvo (klerikalizam), mužjaštvo (mačizam) i neprimjerena uporaba vlasti i dalje obilježavaju lice Crkve“ pa je „nužno duboko duhovno obraćenje kao temelj svake strukturne promjene“. Kanonsko pravo „posljedično se mora tomu prilagoditi“. U navedenim izrazima ne prenose se samo činjenice, nego se izražavaju tumačenja u službi feminističke ideologije. Određuje se i zadaća za budućnost: „Zahtjev za većim priznavanjem i vrjedovanjem prinosa žena i za povećanjem dušobrižničkih odgovornosti koje su im povjerene na svim područjima života i poslanja Crkve.“ Za obrađivanje u nadolazećoj godini postavljaju se neka pitanja: „Kako Crkva može uključiti više žena u postojeće dužnosti i službe? Ako su potrebne nova službe, na kojoj razini i na koji način?“
Priznaje se kako postoji podjela oko pristupa žena đakonatu, kao što već postoji među muškarcima: „Neki smatraju da bi ovaj korak bio neprihvatljiv, jer bi bio nepovezan (u diskontinuitetu) s Predajom. Za druge, međutim, dopuštanje pristupa đakonatu ženama obnovilo bi praksu prvotne Crkve.“ Oni koji se zauzimaju za takvo proširenje upadaju u raznoznačnost u toj točki: uloga đakonica sastojala se u mazanju žena u obredu krštenja, da to bi morao činiti biskup ili prezbiter, što se, kako je očito, smatralo nepriličnim. To je bilo elementarno načelo čednosti i obzirnosti. Te žene nisu obavljale službu zaređenika. Inače, zanimljivo je primijetiti da u grčkom jeziku ne postoji imenica ženskoga roda (mocijski parnjak) od đakon. U dodatku Poslanice Rimljanima (16, 1–2) Pavao preporučuje zajednici da „kako dolikuje svetima“ prime Febu, đakonicu Crkve u Kenhreji; označava je kao diákonon (sluškinju, poslužiteljicu).
Dokument dalje ukazuje da se teološka i dušobrižnička istraživanja o pristupu žena đakonatu moraju nastaviti, na temelju rezultata povjerenstava koja rade na tom pitanju: „Ako je moguće, rezultate treba predstaviti na sljedećem zasjedanju skupštine“. Kao što se vidi, feminizam je uporan, ne predaje se. Na kraju, recimo da Sinoda ne prepoznaje mogućnost ponizna služenja tolikih redovnica koje se posvećuju obavljanjem besplatna rada. Jezik je sindikalnoga tipa: „Neka se pozabave i razriješe slučajevi diskriminacije pri zapošljavanju i nejednake plaće u okviru Crkve, osobito u odnosu na posvećene žene, koje se prečesto smatraju jeftinom radnom snagom.“ Sinodu valja podsjetiti kako je ljubav besplatna i da se iz ljubavi može činiti štošta što svijet ne razumije.
Hvalisanjima Sinode mogu se suprotstaviti neki tekstovi Apostola koji su – ne zaboravimo – novozavjetni spisi, a odnose se na položaj kršćanskih žena u Crkvi u I. stoljeću. U Poslanici Titu preporučuje svomu učeniku da „govori što se priliči zdravoj nauci“ i objašnjava kako se starije žene (na grčkom presbýtidas) trebaju ponašati: ne klevetati, ne odavati se piću, urazumljivati mlađe žene neka ljube svoje muževe i djecu; biti skromne, čedne, žene svoje kuće (oikūrgūs, kućevne), dobre i podložne svojim muževima da se riječ Božja ne bi pogrđivala (usp. Titu 2, 3–5).
Udovice su imale svoje mjesto u zajednici, bile su posebno poštovane i pažene. U Prvoj poslanici Timoteju ponuđena su pravila koja treba uzeti u obzir kao uvjete za uključivanje u popis onih koje podupire zajednica: potrebno je izbjegavati uključivanje mlađih žena, onih ispod 60 godina. Uvjerljiv razlog je da se udovice trebaju udati samo jednom i obvezati se da se ne će ponovo udati; „mlađe udovice odbijaj jer kad ih požuda odvrati od Krista, hoće se ponovo udati pa zasluže osudu što su pogazile prvotnu vjernost“ (Prva Timoteju 5, 11–12). Apostol izražava svoju želju: da se mlade udovice udaju i rađaju djecu. U poduljem odlomku pokazuje se pronicavo poznavanje ženske zbilje (Prva Timoteju 5, 3–16).
U istoj poslanici (Prva Timoteju 2, 11) služi se svetopisamskim dokazom kako bi utvrdio položaj žena u kršćanskoj zajednici: Adam je stvoren prije, a ženu je zaveo vrag. „Neka žene uče (manthanetō) u tišini (hēsychía)“; „Poučavati ženi ne dopuštam“; „Žena će se spasiti rađanjem djece (dia tēs teknogonias)“ (Prva Timoteju 2, 15). Isto tako u ovom odlomku Pavao pokazuje svoju sposobnost promatranja: „Ne dopuštam ženi vladati nad mužem“ (Prva Timoteju 2, 12). Povijest daje dobar prikaz toga opreza.
Drugi osobito važan tekst jest Prva Korinćanima 14, 34–35: kao u svim Crkvama svetih, neka žene u crkvama šute, ne smiju govoriti (ū epitrépetai autaĩs laleĩn); govorenje u Crkvi je aiskhròn; izraz koji se rabi jest težak, to je nešto što nije u redu, što je sramotno, loše, nepristojno, opsceno; turpe (ružno) u latinskoj inačici. Ako žele učiti (matheĩn) neka pitaju svoga muža kod kuće.
Umuje se treba li đakonat podjeljivati ženama. Zanimljivo je primijetiti kako u grčkom ne postoji ženski oblik imenice đakon, kao što postoji prezbiter. U Poslanici Rimljanima (16, 1), kao što smo napisali, spominje se Feba, koja je diákonon Crkve u Kenhreji.
Svaki će naprednjak objasniti kako je s obzirom na ovu temu Apostol dužnik židovskoj kulturi, odnosno da se izražava u skladu s onim što se mislilo u ondašnjim običajima. Međutim, povijest Predaje pokazuje da se Pavlovo stajalište slijedilo u Crkvi: mulieres in Ecclesia taceant (žene u Crkvi neka šute) rečeno je s prizvukom zabavne namjere. Naveo sam te odlomke iz Novoga Zavjeta misleći da bi sinode trebale preuzeti odgovornost za njih i priznati im normativan karakter. Nisu napisane s diskriminatorskom nakanom, nego promatranjem društvene stvarnosti i imaju ugled Svetoga Pisma.
Promjenljivosti Sinode nastavit će se i u 2024. godini. Njezino postojanje i razvoj otkrivaju ekleziološku dimenziju: suprotno naprednjačkim prividima, oni predstavljaju urušavanje. Brojčano smanjivanje Crkve u svijetu podudara se s uzmicanjem pred Istinom. Istodobno se postavlja eshatološko pitanje: kao i u drugim vremenima, mysterium iniquitatis (otajstvo nepravednosti) djeluje i u ovom. Kako se približavamo kraju, ispada da je puno gore.
Buenos Aires, utorak, 7. studenoga 2023.
Spomen Marije, Majke i Posrednice milosti.
+ Hector Aguer
laplatanski nadbiskup emeritus
Kastilski izvornik:
Feminismo sinodal
Se ha dado a conocer el documento final de la Sesión XVI del Sínodo (de los obispos). El paréntesis indica que los Sucesores de los Apóstoles ya no son sus exclusivos protagonistas o integrantes; laicos y entre ellos mujeres han sido incorporados, con voz y voto. Este hecho es absolutamente insólito, contrario a la Tradición de la Iglesia. Las cosas están de tal manera reacomodadas que parece que se tratara de algo obvio, que es lógico que así suceda. Así lo es según los cánones, no del Derecho Canónico, sino de la cultura moderna dominante. Pero para quien conoce la Sagrada Escritura y la historia del desarrollo de las instituciones eclesiales, se trata de una modificación esencial que causa alarma pensando en el futuro. Algunas tendencias ya insinuadas han anticipado el propósito de aventurar nuevas rutas, inspiradas en el progresismo que se ha extendido a Roma como calzadas dirigidas al futuro. Eso tiene un nombre: feminismo. Así lo han notado los medios de comunicación; entre ellos se destaca el diario “La Prensa”, de Buenos Aires, que da cuenta del documento del Sínodo en una excelente nota en la cual, con citas textuales, expresa la nueva perspectiva de género: una mayor presencia de las mujeres en los puestos de conducción del catolicismo. Implícitamente se formula un “mea culpa”, y no tan implícitamente, porque se reconoce que hasta el presente la mujer ha sido discriminada. Esta palabra mágica corre por mi cuenta, pero es la adecuada para describir la índole del documento sinodal, lo que en éste se da a entender.
Llama la atención el desconocimiento de la obra de San Juan Pablo II, quien desarrolló un amplísimo magisterio sobre la mujer, coronado por la Encíclica Mulieris dignitatem. En numerosas intervenciones del Papa Wojtyla se reconocen los defectos históricos, y se recogen los resultados de una evolución de la cultura que responde al orden natural. El actual Sínodo elige otros caminos. Citemos: “Es urgente garantizar que las mujeres puedan participar en los procesos de toma de decisiones y asumir funciones de responsabilidad en el trabajo pastoral y el ministerio”. El Sínodo ya ha comenzado: sobre 464 participantes de la reunión, por primera vez se integraron personas laicas y entre ellas 54 mujeres. ¿Es poca cosa? ¡Por algo se empieza! El documento, que fue aprobado con más de dos tercios, está dividido en temas. En cada uno de ellos se proponen “convergencias”, “cuestiones que abordar” y “propuestas”, y será la base para trabajar todo el año próximo ante la sesión final de octubre de 2024.
Uno de los apartados es el dedicado a “las mujeres en la vida y la misión de la Iglesia”. Allí se afirma que “el clericalismo, el machismo y el uso inadecuado de la autoridad siguen marcando el rostro de la Iglesia” por lo que “es necesaria una profunda conversión espiritual como base de cualquier cambio estructural”. El Derecho Canónico “debe adaptarse en consecuencia”. En las frases citadas no se consignan meramente datos, sino que expresan una interpretación en función de la ideología feminista. Se plantea, también, una tarea de futuro: “La exigencia de un mayor reconocimiento y valoración del aporte de las mujeres y de un aumento de las responsabilidades pastorales que se les confían en todos los ámbitos de la vida y la misión de la Iglesia”. Para tratar el próximo año se formulan algunas preguntas: “¿Cómo puede la Iglesia incluir a más mujeres en las funciones y ministerios existentes? Si se necesitan nuevos ministerios, ¿a qué nivel y de qué manera?”.
Se reconoce que existe una división sobre el acceso de las mujeres al diaconado, como ya existe entre los hombres: “Algunos consideran que este paso sería inaceptable, ya que estaría en discontinuidad con la Tradición. Para otros, sin embargo, conceder a las mujeres el acceso al diaconado restauraría una práctica de la Iglesia primitiva”. En este punto, quienes están a favor de esa ampliación incurren en un equívoco: la función de las diaconisas consistía en ungir a las mujeres en el rito bautismal, para que no tuvieran que hacerlo el obispo o el presbítero, lo cual, como es obvio, era considerado impropio. Era éste un principio elemental de modestia y delicadeza. No ejercían estas mujeres un ministerio ordenado. De paso, resulta interesante observar que en griego no existe el femenino de diácono. En el apéndice de la Carta a los Romanos (16, 1) Pablo escribe a la comunidad para recomendarle que reciban “como corresponde a los santos” a Febe, diaconisa de la Iglesia de Cencreas; la designa como diákonon.
Continúa el documento indicando que debe continuar la investigación teológica y pastoral sobre el acceso de las mujeres al diaconado, partiendo de los resultados de las comisiones que trabajan en el asunto: “Si es posible, los resultados deberían presentarse en la próxima sesión de la asamblea”. Como se ve, el feminismo es tenaz, no arría banderas. Por último, digamos que el Sínodo no reconoce la posibilidad de un oficio humilde de servicio de tantas religiosas; que se santifican ejerciendo labores gratuitas; el lenguaje es de tipo sindical: “Que se aborden y resuelvan los casos de discriminación laboral y de desigualdad de remuneración en el seno de la Iglesia, en particular con respecto a las mujeres consagradas, consideradas con demasiada frecuencia mano de obra barata”. Habría que recordar a las sinodales que la caridad es gratis, que por amor se pueden hacer muchas cosas que el mundo no comprende.
A los alardes del Sínodo se pueden oponer algunos textos del Apóstol que –no olvidemos- son Escritura del Nuevo Testamento, y se refieren a la situación de las mujeres cristianas en la Iglesia del siglo I. En la Carta a Tito recomienda a su discípulo que debe enseñar “todo lo que es conforme a la sana doctrina”, y expone cómo deben comportarse las mujeres de edad (en griego, presbýtidas): ni ser murmuradoras ni entregarse a la bebida, enseñar a las jóvenes a amar a su marido y a sus hijos, a ser modestas, castas, mujeres de su casa (oikourgous), buenas y respetuosas con su marido (cf. Ti 2, 3-5). Las viudas tenían un lugar propio en la comunidad, eran honradas y atendidas especialmente. En la Primera Carta a Timoteo se ofrecen reglas a tener en cuenta como condiciones para ser integradas en el registro de las que eran sostenidas por la comunidad: había que evitar incorporar a las jóvenes, a las menores de 60 años. Una razón de peso es que las viudas deberían ser casadas una sola vez y se comprometían a no reincidir en el matrimonio; las más jóvenes “cuando los deseos puramente humanos prevalecen sobre su entrega a Cristo, quieren casarse otra vez, y se hacen culpables de faltar a su compromiso” (1 Tim 5, 11-12). Expresa el Apóstol su deseo: que las viudas jóvenes se casen y tengan hijos. En un largo párrafo se muestra un perspicaz conocimiento de la realidad femenina (1 Tim 5, 3-16). En la misma Carta (1 Tim 2, 11) emplea un argumento bíblico para establecer la situación de la mujer en la comunidad cristiana: Adán fue creado antes, y fue la mujer la seducida por el demonio. “Que las mujeres aprendan (manthanetō) en silencio (hesyjía); “no permito que enseñen”; “la mujer se salvará cumpliendo sus deberes de madre” (dia tēs teknogonias) (1 Tim 2, 15). También en este pasaje Pablo muestra su capacidad de observación: “Que no pretenda dominar al marido” (1 Tim 2, 12); la historia da buena cuenta de esta cautela.
Otro texto especialmente significativo es 1 Cor 14, 34-35: como en todas las iglesias de los santos, que las mujeres se callen, no se les permite hablar (oú epitrépetai autaîs laleîn); hablar en la Iglesia es aisjròn; el término empleado es severo, se trata de algo que no está bien, es vergonzoso, obsceno; turpe, en la versión latina. Si quieren aprender (mathein) que le pregunten en casa a su marido.
Se especula si se debe conceder el diaconado a las mujeres. Resulta interesante observar que en griego no existe un femenino del sustantivo diácono, como lo tiene presbítero. En la Carta a los Romanos (16, 1), como escribimos, se menciona a Febe, que es diákonon de la Iglesia de Cencreas.
Cualquier progresista explicará que en ese tema el Apóstol es tributario de la cultura judía, o que se expresa de acuerdo con lo que se pensaba en las costumbres de la época. Sin embargo, la historia de la Tradición muestra que la posición paulina fue seguida en la Iglesia: mulieres in Ecclesia taceant se ha dicho, con una pizca de intención divertida. He citado esos pasajes del Nuevo Testamento pensando que los sinodales deberían hacerse cargo de ellos, y reconocer su carácter normativo; no han sido escritos con intención discriminatoria, sino observando la realidad social y la autoridad de la Biblia.
Los avatares del Sínodo continuarán en 2024. Su existencia y desarrollo revelan una dimensión eclesiológica: al contrario de las ilusiones progresistas constituyen un derrumbe; al achicamiento numérico de la Iglesia en el mundo corresponde un encogimiento ante la Verdad. Al mismo tiempo despunta una cuestión escatológica; como en otras épocas, también en ésta actúa el mysterium iniquitatis. Al acercarnos al fin, éste se revela mucho peor.
Buenos Aires, martes 7 de noviembre de 2023.
Memoria de María, Madre y Medianera de la Gracia.
+ Héctor Aguer
Arzobispo Emérito de La Plata