Stižu blagdani! Nadomještanje kršćanstva

Došašću među većinom vjernika nedostaje duhovna jačina kakvu ima korizma. Ne prenosi se na kulturu. To je ono što opažam na ovom dalekom jugu, u kulturnom poretku vrlo udaljenom od središta u kojima je nekoć cvjetala kršćanska kultura. Ali ne može se poreći da u Americi, u kolonijama, kršćanstvo nije bilo usađeno u spremnik koji ga je učinio nazočnim u običajima ljudi i u početnoj organizaciji država. Mislim da je širenje Vjere bilo preneseno u društveni život; odražavala se kršćanska kultura. „Spremnik“, napisao sam; iz Europe smo primili misionarsko propovijedanje i Predaju koja je bila jeka vrlo duge i plodne povijesti kršćanske kulture. Mogli bismo se zapitati što je od svega toga ostalo danas.

Ovaj oris promišljanja nastaje iz iskustva nepostojeće prisutnosti Došašća u masovnim sredstvima priopćavanja i na društvenim mrežama. Na vrhuncu drugoga tjedna toga bogoslužnoga vremena, prije sredine prosinca, već se pojavljuju poznate ponude koje iskorištavaju božićni spektar za poticanje potrošnje u završnom razdoblju godine, sve do prvoga dana sljedeće. Na ovoj južnoj polutci je vruće; tako se naslućuje ljeto koje uključuje duge odmore. Ali, za nas, oni se očekuju u razdoblju koje je općenito poznato kao „blagdani“. Poziv na potrošnju u trgovačkoj promidžbi pretpostavlja – i to nepromjenjivo – izraz „Stižu blagdani!“ kojemu se dodaje: „Idemo slaviti!“

Božić je nestao. Ni samo ime više ne odjekuje. Simboli koji se sada nameću su bor i Djed Božićnjak. Bor prepun ukrasa, a u čije se podnožje stavljaju darovi, autentičan je i tradicionalni lik u zemljama sjeverne Europe. Njegova se prisutnost odnosi na Rođenje Života (to zapravo jest Božić). „Ja sam život“ (Ivan 14, 6: Ἐγώ εἰμι… ἡ ζωή, Egṓ eimi… hē zōḗ), rekao je Gospodin. Djed Božićnjak je Santa Claus, on je sveti Nikola. Ovaj simbol dolazi i iz arktičkih krajeva, gdje prosinac donosi snijeg. Stoga se punašni lik odjeven u crveno obično prikazuje na saonicama koje vuku sobovi. U naše ljeto to je samo razmještenost, a svetomu Nikoli nema ni traga. Ono što je gotovo potpuno nestalo je prikaz Jaslica, Betlem. U latinskim zemljama ovo je bio simbol Božića par excellence; Govorili se u množini „los Belenes“ (prizori Rođenja). Dopuštam si izabrati jedno sjećanje: prije pet godina, šetajući središtem Napulja, pozornost mi je privuklo da su sve trgovine nudile betlemsku štalicu, prilično malenu, a sve su bile iste. I ovdje, u Argentini, jaslice su bile sasvim uobičajene, čak i neke velike na javnim mjestima. U mom djetinjstvu, teta i ja smo bili zaduženi da doma složimo čudesne, s visokim brdima. U središtu je bila špilja s Djetetom, Marijom i Josipom. Običaj je nalagao da se Dijete stavi na svoje mjesto na Badnju večer. „Nochebuena“ (Badnja večer) još je jedan naziv koji je nestao. Strašno je: „blagdani“ su sve proždrli.

Pregled koji sam iznio pokazuje potpuno nadomještanje kršćanstva. Učinak kulturne promjene udomaćio se na način da za starim ne ostaje čak ni nostalgija. Mladi ili ne poznaju, ili ne mare ili preziru kršćansku Predaju, što se odrazilo na spomenute likove. Sve je to nestalo kao san koji novi naraštaji nisu proživjeli. Ono o čemu sam govorio je ono što televizija, drugi mediji i mreže prikazuju kao jedino što postoji. Preslavno („preslatko“) Ime Isusovo također je nešto iz prošlosti. Možemo misliti da se Crkva okupila u području hramova, koje više nema ništa odvojeno. Kultura, odnosno zajednički život ljudi, strana je stvarnost. Naš episkopat živi u stratosferi [sloj atmosfere na visini od 10 do 50 km s prosječnom temperaturom od -51 °C do -15 °C]; možda sjećanje na Božić potiče nagovor na mir, mir koji ne uznemirava svijet i to tako da ljudima koji ga čuju ništa ne znači.

Nadomještanje kršćanstva izaziva svrhu evangelizacije. Ukrašavanje te stvarnosti time što ju se naziva „novom“ ne mijenja prazninu koju poslijekršćanska kultura nameće Crkvi. Moramo sve početi iznova, kao da se nalazimo u prvom stoljeću.

Buenos Aires, utorak 12. prosinca 2023.
Blagdan Gospe Guadalupske, američke vladarice

+ Héctor Aguer
laplatanski nadbiskup emeritus

Kastilski izvornik

“¡Llegan las Fiestas!” La sustitución del Cristianismo

El Adviento carece, en la mayor parte de los fieles, de la misma intensidad espiritual de la Cuaresma. No tiene proyección alguna sobre la cultura. Esto es lo que yo observo en este lejano Sur, en el orden cultural, bien distante de los centros en los cuales floreció otrora la cultura cristiana. Pero no se puede negar que, en América, en las colonias, el Cristianismo se implantó en un envase que lo tornaba presente en las costumbres del pueblo, y en la incipiente organización de los Estados. Quiero decir que la difusión de la Fe iba proyectándose en la vida social; se plasmaba una cultura cristiana. “Envase” he escrito; de Europa recibimos la predicación misionera, y una Tradición que era un eco de la larguísima y fecunda historia de la cultura cristiana. Podríamos preguntarnos qué resta hoy día de todo eso.

Este esbozo de reflexión surge de una experiencia de la inexistente presencia del Adviento en los medios masivos de comunicación, y en las redes sociales. A la altura de la segunda semana de ese tiempo litúrgico, antes de la mitad de diciembre, ya aparecen las consabidas ofertas que aprovechan el espectro de la Navidad para incitar al consumo en el período final del año, hasta el primer día del siguiente. En este Hemisferio Sur hace calor; así se insinúa el verano, que incluye las largas vacaciones. Pero, para nosotros, éstas se anticipan en el período que, en general, se conoce como “las Fiestas”. La invitación al consumo asume, en las publicidades comerciales – e invariablemente – la expresión “¡Llegan las Fiestas!”, a lo que se añade: “¡Celebremos!”.

La Navidad ha desaparecido; el nombre mismo ya no resuena más. Los símbolos que ahora se imponen son el arbolito, y Papá Noel. El árbol, cargado de adornos, y a cuyo pie se colocan los regalos, es una figura auténtica y tradicional en los países del norte de Europa. Su presencia se refiere al Nacimiento de la Vida (eso es, realmente, la Navidad). “Yo soy la Vida” (Jn 14, 6 –kai hē zōē–) ha dicho el Señor. Papá Noel es Santa Klaus, es San Nicolás. También este símbolo procede de las regiones árticas, donde diciembre trae consigo la nieve. De allí que al personaje robusto vestido de rojo solía presentárselo en un trineo, tirado por renos. En nuestro verano es la desubicación misma, y de San Nicolás no queda rastro alguno. Lo que ha desaparecido casi totalmente es la representación del Pesebre, del Belén. En los países latinos éste era el símbolo por excelencia de la Navidad; se decía en plural, “los Belenes”. Me permito filtrar un recuerdo: hace cinco años, caminando por el centro de Nápoles, me llamó la atención que en todos los negocios se ofrecía un Belén, más bien pequeño, y eran iguales todos. Aquí también, en Argentina, el Pesebre era bastante común, incluso alguno de gran porte en sitios públicos. En mi infancia, una tía y yo nos encargábamos de armar uno imponente en casa, con altas montañas. La gruta con el Niño, María, y José era el foco central. La costumbre indicaba que al Niño se lo ponía en su sitio la Nochebuena. “Nochebuena”, otro nombre que ha desaparecido. Es terrible: “Las Fiestas” la han devorado.

La reseña que he presentado muestra cabalmente la sustitución del Cristianismo. El efecto del cambio cultural se ha naturalizado, de tal modo que ni siquiera queda la nostalgia de los viejos; los jóvenes ignoran la Tradición cristiana, que se reflejaba en aquellas figuras. Todo eso ha desaparecido como un sueño que las nuevas generaciones no han vivido. Lo que he referido es lo que muestran la televisión, otros medios, y las redes, como lo único que existe. El Nombre Dulcísimo de Jesús también es algo del pasado. Podemos pensar que la Iglesia se ha recogido en el ámbito, que ya no tiene nada de recoleto, de los templos. La cultura, es decir, la vida común de los hombres, es una realidad ajena. Nuestro episcopado vive en la estratósfera; quizá el recuerdo de la Navidad le inspire una exhortación a la paz, una paz que no inquiete al mundo y para que la gente que la oiga no significa nada.

La sustitución del Cristianismo desafía al ámbito de la evangelización. Adornar esta realidad llamándola “Nueva” no altera el vacío que la cultura poscristiana impone a la Iglesia. Hay que comenzar todo de nuevo, como si nos halláramos en el siglo primero.

Buenos Aires, martes 12 de diciembre de 2023.
Fiesta de Nuestra Señora de Guadalupe, Emperatriz de América

+ Héctor Aguer
Arzobispo Emérito de La Plata