Žena u kršćanskoj povijesti

Na njegovim apostolskim putovanjima Isusa su pratile mnoge žene, koje su zatim s Njim pošle iz Galileje u Jeruzalem. U izvješću o Muci po svetom Luki bilježi se da ga je na putu do Kalvarije s križem pratilo silno mnoštvo, napose žena koje su plakale i naricale. Isus se okrene prema njima pa im reče:

„Kćeri Jeruzalemske, ne plačite nada mnom, nego plačite nad sobom i nad djecom svojom. Jer evo idu dani kad će se govoriti: ‘Blago nerotkinjama, utrobama koje ne rodiše i sisama koje ne dojiše.’ Tada će početi govoriti gorama: ‘Padnite na nas!’ i brjegovima: ‘Pokrijte nas!’ (Hošea 10, 8). Jer ako se tako postupa sa zelenim stablom, što li će biti sa suhim?«“ (Luka 23, 28–31).

Isus je učinio nekoliko čuda u korist žena. Primjerice, izliječenje žene koja je „dvanaest godina bolovala od krvarenja, sve svoje imanje potrošila na liječnike i nitko je nije mogao izliječiti“ (Luka 8, 43), ozdravljenje Petrove punice od groznice (Marko 1, 30–31), suosjećanje s udovicom iz Naina (Luka 7, 11–15), uskrišenje Jairove dvanaestogodišnje kćeri (Luka 8, 41–42.49–56). Ali kada utemeljuje svoju Crkvu, Gospodin bira muškarce, Dvanaestoricu. Ta činjenica ukazuje na budućnost žena u Crkvi. U nekoliko odlomaka apostolskih poslanica utvrđuju se ili savjetuju stajališta o ženama:

„Žene, pokoravajte se svojim muževima kao što dolikuje u Gospodinu!“ (Kološanima 3, 18);

„Hoću dakle da… žene [budu] – u doličnu držanju: neka se rese stidljivošću i razborom, ne pletenicama i zlatom ili biserjem ili skupocjenim odijelom, nego – dobrim djelima, kako dolikuje ženama koje ispovijedaju bogoljubnost“ (Prva Timoteju 2, 8–10).

Pavao još dodaje:

„Poučavati pak ženi ne dopuštam, ni vladati nad mužem, nego – neka bude na miru“ (Prva Timoteju 2, 12).

„A spasit će se rađanjem djece (dià tē̃s teknogonías) ako ustraje u vjeri, ljubavi i posvećivanju, s razborom (sōphrosýnēs)” (Prva Timoteju 2, 15).

U prvim kršćanskim zajednicama žene imaju svoje mjesto: djevice i udovice žive u nekoj vrsti posvećenosti. Međutim, posvećenje u punom smislu ima samostansko obilježje: ono seže u početak benediktinskoga redovništva, u V.–VI.st.; Pravilo svetoga Benedikta nastalo je oko godine 530., a Skolastika, sestra Benedikta Nursijskoga, početni je lik ženskoga redovništva. Ideal je motrenje koje se temelji na čitanju Svetoga Pisma i ručnim zadatcima: Ora et labora (moli i radi!).

U srednjem vijeku u cistercitskom redu obnavlja se benediktinsko redovništvo obaju spolova, a u XVII. stoljeću nastaje Red cistercita strogoga obdržavanja (OCSO), poznatiji kao Trapistički red. Nakon Tridentskoga sabora umnaža se osnivanje ženskih redovničkih zajednica, a više njihovih utemeljitelja i utemeljiteljica proglašeno je svetima.

Iako na različite načine, u svim oblicima ženskoga redovničkoga posvećenja provjerava se prisutnost Ora et labora, odnosno molitve ili motrenja, te djelovanja i rada. I u benediktinskim opatijama i u karmelićanskim samostanima to se izražava primjerice u širenju bogoslužnoga pjevanja i dužne brige za sve bogoslužje, pa i u izradi svećeničkoga ruha i pripremi drugih proizvoda (kao što su slatkiši), koji se prodaju kao prihod za uzdržavanje tih ustanova. Brojne redovnice raznih kongregacija posvećene su službi odgoja i obrazovanja, siromasima, starcima i bolesnima. One ukazuju na nazočnost Crkve u svijetu; one su novost Evanđelja posred ljudi. To je crkvena stvarnost, neovisno o redovničkoj politici kojom se bavi pontifikat. Svjetovne vlasti znaju poštovati taj prinos Crkve, osim totalitarnih režima, koji ga uglavnom progone.

Osim prinosa redovničkih zajednica, kršćansko poimanje društva uključuje posvećenje žena u braku i njezin lik majke: „teknogonija“,[1] rađanje i odgoj djece (Prva Timoteju 2, 15; 5, 14). To je temeljno služenje koja održava čovječanstvo na Zemlji.

Iza profila svake žene, uključujući i posvećene redovnice, krije se svetopisamski lik Eve (ḥawwāh), majke svih živih (Postanak 3, 20). Teknogonija dolazi s prvih stranica Knjige Postanka.

kastilski izvornik

La mujer en la historia cristiana

En sus caminatas apostólicas, Jesús era seguido por muchas mujeres, que subieron luego con Él de Galilea a Jerusalén. En el relato de la Pasión según San Lucas, se señala que, en el camino al Calvario con la Cruz, una multitud lo acompañaba, y mujeres que se lamentaban llorando. Jesús se vuelve hacia ellas y dice: “Hijas de Jerusalén, no lloren por mí, lloren por ustedes y por sus hijos, porque llegarán días en que se diga: ‘Felices las estériles y los vientres que no concibieron y los pechos que nadie mamó’. Y dirán a las montañas y a las colinas, ‘cúbrannos’ (Os 10, 8), porque si hacen esto con el leño verde, ¿qué no harán con el seco?” (Lc 23, 27 ss).

Varios milagros de Jesús benefician a mujeres, por ejemplo, la curación de la mujer que padecía flujos de sangre (la hemorroísa), la curación de la fiebre de la suegra de Pedro, la compasión de la viuda de Naím, la resurrección de la hijita de Jairo, pero al constituir su Iglesia, el Señor elige a varones, los Doce. Este hecho señala el futuro de la mujer en la Iglesia. En varios pasajes de las Cartas Apostólicas, se establecen o aconsejan actitudes femeninas: Col 3, 18: “Las mujeres estén sometidas a sus maridos (respétenlos), como corresponde en el Señor”; 1 Tm 2, 9 ss: “Las mujeres, con su vestimenta adecuada, con recato y modestia, sin usar peinados rebuscados, ni oro, ni perlas ni vestidos costosos. Que se adornen más bien con buenas obras, como conviene a personas que practican la piedad”. Y agrega Pablo: “No permito que ellas enseñen, ni que pretendan imponer su autoridad sobre el marido, al contrario, que permanezcan calladas en las asambleas” (1 Tm 2, 12). “La mujer se salvará cumpliendo sus deberes de madre (dia tēs teknogonias) con tal que persevere en la fe, en el amor y en la santidad, con la debida discreción (sōphrosynēs)” (1 Tm 2, 15).

En las primeras comunidades cristianas, las mujeres tienen su lugar: las vírgenes y las viudas viven en una especie de consagración. Sin embargo, la consagración en sentido pleno es de carácter monástico: se remonta al comienzo del monacato benedictino, siglos V-VI; la Regla de San Benito puede fecharse hacia el 530, y Escolástica, la hermana de Benito de Nursia, es la figura inicial del monacato femenino. El ideal es la contemplación fundada en la lectura de la Biblia, y las tareas manuales: Ora et labora.

En la Edad Media, el monacato benedictino de ambos sexos se renueva en el Císter, y éste en el siglo XVII, se convierte en la Estricta Observancia, la Orden de la Trapa (OCSO). Después del Concilio de Trento se multiplicaron las fundaciones de congregaciones religiosas femeninas; varios, entre los fundadores, han sido canonizados.

Aunque diversamente, en todas las formas de consagración religiosa femenina se verifica la presencia del Ora et labora, es decir, de la oración o contemplación, y la acción y el trabajo. Tanto en las abadías benedictinas, como en los conventos carmelitanos, ello se expresa, por ejemplo, en la difusión del canto litúrgico, y el debido cuidado de todo el Culto; y, también, en la confección de ornamentos sacerdotales, y la preparación de otros productos (como dulces), que son vendidos como ingresos, para el sostenimiento de dichas instituciones. Numerosas religiosas, de diversas congregaciones, se empeñan en el servicio de la educación, de los pobres, de los ancianos, de los enfermos. Ellas señalan la presencia de la Iglesia en el mundo, son la novedad del Evangelio en medio de los hombres. Es ésta una realidad eclesial, independientemente de la política religiosa que profese el pontificado. Los gobiernos seculares saben respetar ese aporte de la Iglesia, salvo los regímenes totalitarios, que suelen perseguirla.

Además del aporte de las congregaciones religiosas, la concepción cristiana de la sociedad incluye la consagración de la mujer en el matrimonio y su papel de madre: la “tecnogonía”, engendrar y educar hijos (1 Tm 2, 9 ss.). Es el servicio básico que sostiene a la humanidad sobre la Tierra.

Detrás del perfil de toda mujer, también de las religiosas consagradas, se encuentra la figura bíblica de Eva (Jawwâh), madre de todos los vivientes. La tecnogonía procede de las primeras páginas del libro del Génesis.

[1] Prevoditeljska napomena: τεκνογονία/teknogonía (hrvatska posuđenica teknogònija) grčka je imenica, nastala od glagola τεκνογονέω/teknogonéō koji je složen od riječi τέκνον/téknon (dijete, potomak) i γίνομαι/gínomai (postati ili biti rođen). Glagol teknogonéō odnosi se na čin rađanja djece. Rabi se u Novom Zavjetu za opisivanje fizičkoga tijeka rađanja i uloge žene u rađanju. Tim se pojmom ističe naravna, prirodna i Bogom dana uloga žene u nastavku ljudskoga života rađanjem. U drevnom grčko-rimskom svijetu, kao i u židovskoj kulturi, rađanje djece smatralo se poglavitom ulogom i blagoslovom za žene. Često se povezivalo sa ženskim identitetom i položajem u obitelji i društvu. Na rađanje se gledalo kao na ispunjenje Božje zapovijedi: „Plodite se i množite“ (Postanak 1, 28). U ranokršćanskom kontekstu ističu se duhovne uloge i darovi, ali je naravna i prirodna uloga žene u rađanju još uvijek bila priznata i poštovana.

Ostale riječi na -gonija u hrvatskom su:
amfigònija spolno razmnožavanje od elemenata obaju roditelja;
androgònija stvaranje čovjeka, osobito prvih ljudi; razmnožavanje ljudskoga roda;
antropogònija čovjekov nastanak;
arsenogònija rađanje muške djece, muškoga potomstva;
ginegònija rađanje ženske djece, ženskoga potomstva;
glotogònija nastanak ljudskih glasova koji oblikuju jezik;
kozmogònija nastanak svemira;
merogònija razvitak nekoga organizma;
poligònija velika sposobnost rađanja;
tokogònija postanak rođenjem, nastanak zahvaljujući sparivanju starijih organizama; živi se organizam može roditi samo od živoga (omne vivum e vivo — sve živo od živoga).